بررسی اثرات کمبود مس، راهکارهای پیشگیری و درمان آن در گوسفند

نوع مقاله : مقاله علمی- ترویجی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی علوم دامی، گروه مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

کمبود مس، نوعی از کمبود مواد معدنی در نشخوارکنندگان است که موجب بروز بیماری‌های مختلف بالینی و تحت بالینی، مانند آتاکسی انزئوتیک و پشت لرزان در بره‌ها، کاهش کیفیت پشم، کم‌خونی، ضعف سیستم ایمنی، اسهال، کاهش وزن و شکنندگی استخوان‌ها در گوسفند می‌شود. به دلیل منشأ تغذیه‌ای کمبود مس، این کمبود در تعداد زیادی از دام‌های گله بروز می‌کند که اثرات نامطلوب آن بر سلامتی دام و برّه‌زایی گسترده بوده و خسارات زیادی را برای دامداران به بار می‌آورد. این کمبود در نشخوارکنندگان ممکن است به دو صورت اولیه یا ثانویه رخ دهد؛ کمبود اولیه مس به دنبال مصرف مقادیر پایین‌تر از حد طبیعی از مس و کمبود ثانویه آن به ترکیبات جیرة غذایی که بر جذب مس از خوراک مصرفی اثر منفی می‌گذارند، بستگی دارد. اغلب موارد کمبود مس که به طور طبیعی در دام‌ها رخ می‌دهد، به علت حضور عوامل تغذیه‌ای تداخل‌کننده در فرآیند جذب مس توسط دام، از نوع ثانویه است. این فاکتورهای تغذیه‌ای از قبیل آهن، مولیبدنوم و سولفور در متابولیسم مس تداخل ایجاد کرده، و در نتیجه، باعث کاهش توانایی تولیدمثل در قوچ‌ها، تولید بره‌های ضعیف یا مرده در میش‌ها و کاهش رشد و عملکرد بره‌ها می‌شود. پیشگیری از بروز کمبود مس با استفاده از آجرهای لیسیدنی مواد معدنی، قرص آهسته رهش مس، مکمل‌های خوراکی و یا تزریق ترکیبات حاوی مس، به خصوص در دوران آبستنی، مؤثر می‌باشد. در بحث درمان نیز به استفاده از ترکیبات تزریقی مس، استفاده از قرص‌های حاوی ذرات اکسید مس (قرص آهسته رهش مس) و استفاده از مکمل‌های دارای مس پرداخته شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی اهمیت عنصر مس در فرآیندهای بدن گوسفند، بررسی عوامل مؤثر در وقوع کمبود، تأثیر آن بر سلامتی و رشد بره‌ها، نحوۀ تشخیص آن در گله و بررسی راهکارهای پیشگیری و درمان مناسب می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of the effects of Hypocupremia, its prevention and treatment strategies in sheep

نویسنده [English]

  • Amin Shaker Kordqeshlaqi
B.Sc. Student of Animal Science, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources – Moghan, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Hypocupremia is a type of ruminant's inorganic deficiency that brings about various clinical and subclinical diseases such as enzootic ataxia and swayback in lambs as well as reduction of wool quality, anemia, immunosenescence, diarrhea, weight-losing and cripple ail in sheep. Due to the nutritional origin of hypocupremia, this kind of deficiency appears in a considerable number of the flock, and its undesirable effects on the flocks' health and lambing are extensive and cause the stockman to sustain a considerable loss. This deficiency in ruminants may occur in two forms primary and secondary. Primary hypocupremia develops as the result of subnormal feed intake of copper, whereas secondary hypocupremia depends on ration mix, which has negative effects on copper intake from feedstuff. Hypocupremia which often develops in animals naturally is of secondary type due to the presence of nutritional factors interfering with animals' copper intake process. The nutritional factors, such as Ferritin, molybdenum, and sulfide, interfere with copper metabolism; consequently, causing reproduction ability reduction, weak or dead lambs in ewes, and reduction of growth and function of lambs. In order to prevent hypocupremia, making use of inorganic lickable blocks, copper sustained-release tablets, dietary supplements as well as injection of copper compounds, particularly during the pregnancy period, can be influent. In the treatment field, the use of injectable copper compounds, cuprous oxide-contained tablets (sustained-release tablets), and copper-contained supplements are recommended. The present study investigated the significance of copper in sheep's metabolism, studied factors affective on hypocupremia and its influences on lambs' health and growth, as well as its diagnosis method in the fold, and finally, consider prevention alternatives and treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enzootic ataxia
  • Hypocupremia
  • Minerals
  • Sheep
  • Swayback

مراجع

ارزانی، ح. (1390). "کیفیت علوفه و نیاز روزانه دام چراکننده از مرتع." انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، تهران، ایران.
امرآبادی، ا.ر. (1396). "کمبود مس در نشخوارکنندگان". هفته­نامة علمی، اقتصادی، کشاورزی و صنایع تبدیلی دامدار، 367، 52-47.
تقی‌­پور بازرگانی، ت.، سالار آملی، ج.، اشرفی هلان، ج.، ساسانی، ف. و جمالی، ا. (1388). "مسمومیت مزمن مس از نوع اولیه همراه با تلفات بالا در گوسفندان منطقه خاتون آباد شهر بابک استان کرمان". مجله بهداشت و بیماری­های دام، 3(1)، 75-67.
خالداری، م. (1399). "اصول پرورش گوسفند و بز". انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران، چاپ ششم، تهران، ایران.
رسولی، آ.، نوری، م.، حاجی حاجی‌کلایی، م.ر. و شهریاری، ع. (1390). "مقایسه تأثیر دو فرآورده خوراکی و تزریقی مس بر وضعیت مس سرمی در گوسفند". مجله تحقیقات دامپزشکی، 66(4)، 348-343.
رسولی، آ.، نوری، م.، راضی­‌جلالی، م. و صباغان، م. (1393). "بررسی فصلی مس خون گوسفندان و میزان مس، مولیبدنوم، گوگرد و آهن علوفه و خاک مراتع شهرستان یاسوج." نشریه پژوهش­‌های بالینی دام‌های بزرگ 7(1)، 18-11.
سرشار، م.، طباطبائی وکیلی، ص.، میرزاده، خ.، مموئی، م. و آقائی، ع. (1395). "بررسی غلظت برخی مواد معدنی پلاسمای منی و سرم خون و ارتباط آن با کیفیت منی در فصول تولیدمثلی و غیر تولیدمثلی قوچ عربی". نشریه پژوهش­های علوم دامی، 3، 23-35.
سعادت نوری، م. و سیاه منصور، ص. (1361). "اصول نگهداری و پرورش گوسفند." انتشارات اشرفی، چاپ یازدهم، تهران، ایران.
طالبیان مسعودی، ع.، انصاری رنانی، ح.ر.، عزیزی، ر. و میرشمس الهی، آ. (1397). "آثار استفاده از مکمل مواد معدنی– ویتامینی آهسته رهش بر برخی خصوصیات تولیدمثلی، پشم و ترکیب فولیکولی پوست گوسفند فراهانی". مجله تولیدات دامی، 20(1)، 94-83.
علی عربی، ح. و فدایی­‌فر، ا. (1393). "اثر قرص آهسته رهش روی، سلنیوم و کبالت بر برخی فراسنجه­های خونی و عملکرد بره­های نر و ماده مهربان". نشریه پژوهش‌های علوم دامی ایران، 7(1)، 33-23.
فاطمی طباطبایی، س.ر.، رسولی، آ.، امیدی، آ. و نعمتی، ف. (1393). "تغییرات سطح سرمی برخی عناصر معدنی در گاوهای هلشتاین آبستن در شهرستان بیرجند." مجله دامپزشکی ایران، 11(2)، 101-94.
نیک­بین، ع.، شقایق، ع. و عظیم‌پور، س. (1393). "بررسی کشتارگاهی و آزمایشگاهی کمبود مس در گوسفندان استان مازندران." مجله پژوهش­های بالینی دامپزشکی، 7(1) ، 45-37.
نوروزی، ن. عقیلی، ر. و عصری‌­رضائی، س. (1393). "ارزیابی ارتباط سرمی منگنز، مولیبدن، آهن، مس و عناصر اصلی در گاوهای هلشتاین شیری". مجله دامپزشکی ایران، 10(1)، 47-37.
نوری، م. و راضی­‌جلالی،م. (1378). "بررسی احتمال وجود کمبود مس در گوسفند در شهرستان سقز." مجله تحقیقات دامپزشکی ایران، 4(1)، 63-57.
نوری، م. (1377). "بررسی احتمال وقوع کمبود مس در گوسفندان اطراف مشهد." مجله دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، 53(3و4)، 54-51.
علیدادی، ن.، فرج­زاده، م.ع.، خادم­ان‌صاری، م.ح.، دلیرنقده، ب.، مرتاض، ا. و همکاران (1379). "بررسی بالینی، کشتارگاهی و آزمایشگاهی کمبود مس در گوسفندان ارومیه." مجله دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، 55(4)، 70-67.
طهرانی، ع.م. و جعفری، ه. (1394). "ارزیابی وضعیت عناصر معدنی در خاک، علوفه و خون گوسفندان منطقه مهران در استان ایلام." فصلنامه تحقیقات کاربردی در علوم دامی، (17)، 34-25.
Khan, Z.I., Hussain, A., Ashraf, M., and Ermidou-pollet, S. (2006). “Determination of copper status of grazing sheep: seasonal influence”. Iranian Journal of Veterinary Research, University Shiraz, 7(4), 46-52.
Menzir, A., and Dessie, D. (2017). “Review on copper deficiency in domestic ruminants”. International Journal of Advanced Researsh and Publications, 1(3), 101-110.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار